Ben jij oordeel-vrij?
In een wereld waarin persoonlijke ontwikkeling en spiritualiteit steeds meer ruimte innemen, is het belangrijk om alert te blijven voor de valkuilen die deze paden met zich mee kunnen brengen. Een van de meest verraderlijke vormen hiervan is wat men ‘toxic spirituality’ noemt: het gebruiken van spirituele overtuigingen om anderen te oordelen, hun keuzes te bekritiseren of hen te reduceren tot een stereotype. Een voorbeeld hiervan is een situatie waarin iemand via sociale media geconfronteerd wordt met de nieuwe partnerkeuze van een bekende. In plaats van simpelweg blij te zijn voor de ander, wordt er een vraag gesteld die al doorspekt is met oordeel: “Heb je inderdaad een nieuwe relatie? Beetje gek om te vragen, want ik zie bij diegene allerlei posts over honden staan, maar jij houdt alleen maar van katten.” Deze opmerking zegt eigenlijk meer over de spreker dan over degene tot wie de vraag gericht is. Het legt de verwachting bloot dat iemand met een bepaald spiritueel of maatschappelijk bewustzijn, zoals zij die zich bezighouden met persoonlijke groei, ‘bij een bepaalde groep hoort’. De nieuwe partnerkeuze wordt afgedaan als niet passend, simpelweg omdat diegene een andere kijk heeft op bepaalde zaken of ‘iets doet wat je niet verwacht’. Dit is echter slechts een van de vele voorbeelden waarin oordelen en verwachtingen onbewust een rol spelen.
Gezondheidskeuzes, dieetvoorkeuren en spirituele praktijken zijn andere terreinen waar toxic spirituality naar voren komt. Stel je voor dat iemand die bekendstaat als gezondheidsbewust, veganistisch eet, vervolgens een foto van zichzelf deelt met een bord sushi. Een reactie zou kunnen zijn: “Eet je nu ineens vis? Dat past helemaal niet bij jou!” Dit oordeel legt een druk op de ander om aan een vast beeld te blijven voldoen, zonder ruimte voor persoonlijke keuzes. Een vergelijkbare dynamiek speelt bij keuzes rond geneeskunde of religie. Een persoon die yoga en meditatie beoefent en naar een reguliere arts gaat, krijgt misschien te horen: “Ik had van jou echt niet verwacht dat je voor reguliere geneeskunde zou kiezen.” Of iemand die actief is in de spirituele gemeenschap en zich aansluit bij een traditionele religie, kan worden veroordeeld met: “Ik dacht dat jij boven georganiseerde religie stond.” Dit soort reacties ontstaan vanuit een stereotype beeld dat voorbijgaat aan de nuance en complexiteit van persoonlijke keuzes.
Ook werkkeuzes, sociale kringen en opvattingen over ouderschap kunnen oordelen uitlokken. Iemand die jarenlang in de non-profitsector werkte en overstapt naar het bedrijfsleven kan te maken krijgen met reacties als: “Hoe kun je nu ineens voor een groot bedrijf werken? Dat had ik niet van je verwacht.” Of een persoon die bekendstaat als kindervrij en aankondigt een kind te verwachten, hoort misschien: “Ik dacht dat jij nooit kinderen wilde.” Dit soort opmerkingen reduceren mensen tot een vaststaand beeld en laten weinig ruimte voor authenticiteit en persoonlijke groei. Het gevaar van dergelijke reacties is dat ze suggereren dat men een vaste rol moet aannemen, afgestemd op de verwachtingen van anderen, terwijl mensen complex en veelzijdig zijn.
Wanneer we iemand wegzetten als ‘anders dan verwacht’, projecteren we onze eigen verwachtingen op hen en reduceren hen tot een karikatuur. Dit is een subtiele vorm van ontmenselijking die voorbijgaat aan de rijkdom van hun innerlijke wereld. Het is essentieel om ons bewust te zijn van deze dynamiek, omdat het niet alleen schadelijk is voor onze relaties, maar ook voor onszelf. Het kan confronterend zijn als iemand keuzes maakt die we niet begrijpen, maar dit is juist een uitnodiging om onze eigen verwachtingen onder de loep te nemen. Waarom vinden we het zo moeilijk om te accepteren dat iemand een andere keuze maakt? Wat zegt dat over onszelf?
Ware spiritualiteit gaat over het overstijgen van het ego en het openen van het hart. Het vraagt van ons om naar onze eigen schaduwkanten en vooroordelen te kijken. In plaats van te denken dat iemand moet voldoen aan een bepaald profiel, kunnen we ons richten op de vraag wat ons precies raakt in de keuzes van de ander. Door de ander los te laten uit ons mentale keurslijf van verwachtingen, creëren we ruimte voor echte verbinding en groei. We erkennen dat ieder mens zijn eigen pad bewandelt, met unieke ervaringen en lessen. In plaats van te oordelen, kunnen we kiezen voor nieuwsgierigheid en compassie.
Laat dit een oproep zijn tot radical acceptance: een diepe acceptatie van de ander, precies zoals die is, zonder voorwaarden en verwachtingen. Dit betekent dat we bereid zijn om onze overtuigingen en oordelen los te laten en de ander werkelijk te zien in hun eigenheid en vrijheid. Laten we de moed hebben om niet alleen onszelf, maar ook anderen te bevrijden van de ketenen van onze verwachtingen. Laten we kiezen voor het hart boven het hoofd, voor liefde boven oordeel, en voor het waarderen van ieders unieke reis. Want uiteindelijk is dat waar echte spiritualiteit over gaat: de vrijheid om onszelf en de ander te omarmen in al onze diversiteit en menselijkheid.
